Leven zonder gif

PAN-Nederland heeft als doel het gebruik van schadelijke bestrijdingsmiddelen uit te bannen. Hun visie is een wereld waarin mens en natuur niet aan schadelijke chemicaliën wordt blootgesteld, een samenleving met een intacte biodiversiteit en gezond leefmilieu voor iedereen waarbij het voorzorgsprincipe wordt gehanteerd.

Op 21 mei vond een zoombijeenkomst plaats, hier de uitkomsten:

Opties om overwaaien van pesticiden tegen te gaan.

Opties op basis van de wettelijke bescherming van Natura 2000-gebieden.

De EU Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn zijn van kracht met als doel een verdere achteruitgang van soorten te stoppen. Lidstaten hebben zgn. ‘Natura 2000’ gebieden aangewezen waar deze richtlijnen gelden. Daarbij horen lijsten van te beschermen soorten en Habitats; de meest geschikte gebieden worden aangewezen. Habitatrichtlijn, artikel 6, lid 1 bepaalt: plicht instandhoudingsmaatregelen te treffen. Artikel 6, lid 2 bepaalt: plicht om de nodige maatregelen te treffen opdat de Natura 2000-gebieden niet verslechteren. Artikel 6, lid 3 bepaalt: de plicht om elk plan of project te toetsen op negatieve gevolgen voor Natura 2000-gebieden. En, belangrijk, het voorzorgbeginsel geldt: een omkering van de bewijslast. Het bevoegd gezag moet wetenschappelijk verantwoord aantonen dat significante effecten ontbreken.

Nationale overheid.

Ministerie/Ctgb laten aantonen dat pesticiden in Natura 2000-gebieden geen nadelige effecten hebben (Zorgplicht artikel 6, lid 2 Habitatrichtlijn). Bijv. intrekkingsverzoek obv. Wnb. (Wet natuurbescherming) voor vluchtige pesticiden die in Natura 2000 gebieden gemeten worden.

Potentie: verbod bepaalde categorie pesticiden die verantwoordelijk zijn voor de ‘deken van gif’ over het hele land;

Uitvoering: Vergt nog (veel) uitzoekwerk naar stof en middel.

Provinciale overheid.

Milieudefensie heeft pesticiden gebruik al bij een beroep als mogelijk significant voor naastgelegen Natura 2000-gebied ingebracht (Provincie is bevoegd gezag voor Wet natuurbescherming – Art.6, lid 3 Habitatrichtlijn). Kan toegepast worden bij vergunningen Wnb of omgevingsvergunningen waarbij een vvgb (verklaring van geen bezwaar) is vereist. Punt is dat boeren geen vergunningen hebben (of vragen) voor hun pesticiden gebruik. Bij een vergunning voor de aanleg van drainage is door Milieudefensie gezegd dat de totale activiteit met invloeden op N2000 in aanmerking moet worden genomen, en is daarmee een procedure gestart (zie onder a).

Je kunt een procedure starten voor een perceel (dit is dus gedaan voor een perceel lelieteelt, zie boven) met het argument dat dat niet mag zonder toepassing van de Wnb, of,
Een procedure starten voor een bepaalde (bollen)teler en een handhavingsverzoek doen bij de Provincie omdat de teler geen vergunning heeft obv. de Wnb (nog niet gebeurd).

Potentie: Wnb geeft een sterke uitgangspositie, hangt van (lef van) rechtbanken af.

Uitvoering: Procedure is experimenteel en stuit op veel verzet vanuit de provincie. Uitspraak voor a) volgt zeer binnenkort.

Milieudefensie en M=W (Meten=Weten, Drentse organisatie) hebben beroep ingebracht bij een bestemmingsplan dat gemeente verplicht is passende beoordeling te maken bij het toestaan van gebruik pesticiden in en nabij Natura 2000-gebieden. De eis is dat er geen teelten met veel pesticiden mogen plaatsvinden bij natuurgebieden. Zitting 7 juni bij Raad van State.

Potentie: per bestemmingsplan kunnen (potentieel) op deze manier risicovolle teelten naast Natura 2000 gebieden uitgesloten worden

Uitvoering: Niet zo makkelijk, je moet steeds wachten tot een bestemmingsplan gepubliceerd wordt. Nog onderzoek nodig naar de effectiviteit van bufferzones.

Bescherming water.

Overschrijdingen van waternormen aanvechten. Het overschrijden van drinkwaternormen kan aanleiding zijn volgens de bestuursrechter om toelatingen te wijzigingen/herzien. In een zaak uit 2013 was er echter bij het verlenen van de initiële toelating voor glyfosaat al sprake van overschrijding van de drinkwaternorm voor glyfosaat, zodat volgens de bestuursrechter eenzelfde overschrijding vervolgens ook niet voldoende was om in de lopende toelating in te grijpen^[1]. De uitspraak wijst erop dat overschrijding van drinkwaternormen voor bestrijdingsmiddelen mogelijk ertoe kan leiden dat een lopende toelating wordt ingetrokken of gewijzigd. Alles begint er natuurlijk mee om vast te stellen of sprake is van overschrijding van drinkwaternormen. Is dat zo en is die overschrijding nieuw of niet eerder door het Ctgb bij de toelating ‘door de vingers’ gezien dan is de overschrijding mogelijk aanleiding voor intrekking of wijziging van de toelating van een middel. Een verzoek daartoe kan bij het Ctgb worden ingediend.

Opties die beogen bewoners te beschermen.

Tegen toelatingen van pesticiden kan bij het Ctgb bezwaar worden aangetekend. Daarin kan gevraagd worden om een bufferzone, of zelfs een verbod, van een pesticide. Er is echter een richtsnoer van Voedselautoriteit EFSA dat weinig bescherming biedt. Elke bespuiting wordt in isolatie bekeken (geen cocktail effecten) en ook achtergrond vervuiling (‘de permanent aanwezige ‘deken van gif”) wordt niet geteld.

Potentie: Wordt moeilijk omdat de Voedselautoriteit EFSA en haar richtsnoeren gevolgd worden door het Ctgb. Wetenschappelijk bewijs van schade is daarom nodig.

Uitvoering: Kiezen voor een ‘voorbeeldstof’ en, bij winst, kan een politieke lobby gestart voor een algemene maatregel zoals een buffer- of spuitvrije zone.

Er is enige discussie over dit punt. Sommigen denken dat er meer mogelijk is. In zowel Richtlijn 2009/128/EG (duurzaam gebruik van pesticiden) als de EU-verordening 1107/2009 (toelating van pesticiden) is sprake van het voorzorgprincipe. Met de uitleg van het Hof van Justitie in Luxemburg zou bij de rechter kunnen worden betoogd dat het voorzorgbeginsel leidend is en een richtsnoer (van EFSA) regelgeving van lagere orde .

Civiel recht.

Burenrecht: Onrechtmatige daad van agrariër doordat gespoten wordt dichtbij de leefomgeving en gezondheidseffecten van een bestrijdingsmiddelencocktail kunnen worden aangetoond. Slachtoffer van overwaaien als aangrijpingspunt en verbod op spuiten eisen of op spuiten binnen een bepaalde spuitvrije zone. Nodig: bewijs schadelijkheid cocktail, ook als individuele stoffen binnen de toelatingsnorm blijven.

Potentie: Bij winst zal er waarschijnlijk snel een politiek vervolg zijn, bijv. een algemene maatregel. Kans op winnen hangt af van de kracht van het bewijs. In het civiele recht geldt: wie onrechtmatigheid stelt, moet dat bewijzen.

Uitvoering: Groot project. Namens een serie NGO’s. Financiële buffer nodig in geval van verliezen

Civiel recht

Onrechtmatige overheidsdaad. Het aanspreken van de Staat op nalatigheid bij bescherming van mens en milieu tegen (gezondheids)schade door pesticiden, bijvoorbeeld nalatigheid van de Staat bij het hoognodige terugdringen van pesticiden gebruik op grond van de Europese richtlijn Duurzaam gebruik van pesticiden, richtlijn 2009/128. De richtlijn schrijft een actieplan met streefcijfers en kwantitatieve doelen voor. Het Nederlandse actieplan bevat die niet of nauwelijks, al zijn op basis van het actieplan wel een aantal regels over het voorkomen van drift bij Algemene Maatregel van Bestuur vastgesteld. Bondine gaat over de mogelijkheden van een eventuele civiele zaak hierover nog nader in overleg in onrechtmatige daad gespecialiseerde juristen. Anne de Vries zal ook een advies schrijven over deze optie.

Potentie: Kan nationaal pesticiden gebruiksreductiebeleid in gang zetten

Uitvoering: De juristen kijken nog naar de kans op succes.

Wetsvoorstel maken dat bewoners beschermt. Zoals buffer, en spuitvrije zones.

geven

Het hapklaar aanbieden van een uitgeschreven wet doet het goed in de Tweede Kamer, zo blijkt uit voorbeelden in het verleden. Zo werd een door NGO’s opgesteld voorstel voor een Klimaatwet grotendeels overgenomen door PvdA en GroenLinks, waarna het, zij het in afgezwakte vorm, uiteindelijk tot een daadwerkelijk aangenomen Klimaatwet heeft geleid, die een stap in de goede richting was. Hetzelfde geldt voor de wet tot het verbieden van fokken van pelsdieren. Daaraan lag ook een privé initiatief van een organisatie ten grondslag. Het opstellen van een wetsvoorstel, met toelichting en alle relevante feiten, is heel bewerkelijk. Het is een lange termijn project met een redelijke kans van slagen, al weet je natuurlijk nooit zeker of zo’n voorstel uiteindelijk niet in een la verdwijnt.

Potentie: Zou het probleem voor een groot deel kunnen oplossen. Via de Ruimtelijke Ordening dan waarschijnlijk en bestemmingsplannen. Er liggen juridische adviezen van Koeman (landelijk) en regionaal. Kan wel als men wil.

Uitvoering: Hoe krijg je een meerderheid in de TK?; zal veel verzet in de agrarische sector geven.

Praten met boeren.

Potentie: Zou het probleem kunnen oplossen, maar waarschijnlijk alleen voor een klein deel van goedwillende boeren

Uitvoering: In huidige gepolariseerde klimaat zeer problematisch

(Europees) handtekeningen initiatief.

In alle landen kampen bewoners met deze problemen. Kans op bescherming in Europa (veel) groter dan in Nederland.

Potentie: Zou het probleem voor een groot deel kunnen oplossen

Uitvoering: Vereist een grote, (1-2 jarige) Europese campagne van een coalitie van NGO’s en handtekeningen organisaties (Avaaz ed.).

Politiek (EU)

Kaderrichtlijn Bodem (Soil Framework Directive) met maximaal toelaatbare individuele pesticide gehalten; maximaal toelaatbare aantallen werkzame stoffen en een max totaalgehalte (voorbeeld drinkwater verordening of KRW)

Potentie: zou probleem voor een deel oplossen

Uitvoering: zal vele jaren van (Europese) lobby vergen incl. coalitievorming

[1]https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:CBB:2013:CA2604&showbutton=true&keyword=glyfosaat+intrekking+water